Z ostatniej chwili

Na spotkanie z historią

2021-08-17 16:30:52 informacje
img

Na spotkanie z historią
Wystawę „Historia Częstochowy – miasta nad Wartą” w nowym pawilonie na Starym Rynku udostępniło 18 sierpnia Muzeum Częstochowskie. Warto się tu wybrać, kilka wieków dziejów czeka na nas...
Stary Rynek interesował archeologów już w latach 60. XX wieku. 
Pierwsze badania archeologiczne prowadzone przez Muzeum Częstochowskie we wrześniu i październiku 1960 r. zainicjował Włodzimierz Błaszczyk – archeolog i ówczesny jego dyrektor. Celem było rozpoznanie zasięgu oraz rodzaju osadnictwa na tym obszarze. Wykonano wówczas 24 odwierty geologiczne między ulicami Bohaterów Getta od północy a skwerem przed katedrą od południa i placu Daszyńskiego od zachodu po nadbrzeża Warty od wschodu. Badania wykazały, że osadnictwo w tym rejonie zaczęło się dopiero od średniowiecza.
Kolejne prace przypadły na rok 1968 – przeprowadzono wówczas, także pod kierownictwem W. Błaszczyka, badania archeologiczne o charakterze ratowniczym. Zaplanowany był nadzór archeologiczny, który z powodu ujawnienia obiektów i warstw archeologicznych przekształcono w badania wykopaliskowe. Prace skupiały się przy północno-zachodnim narożniku kościoła pw. św. Zygmunta. W wykopach uchwycono relikty architektoniczne oraz obszar cmentarza przykościelnego (odkryto mogiły zbiorowe około tysiąca osób datowane na XV–XVII wiek). Pozyskany materiał zabytkowy – głównie fragmenty naczyń, kafli piecowych i przedmiotów szklanych – znajduje się w zbiorach Muzeum Częstochowskiego.
Do badań powrócono w latach 90. i w pierwszych dekadach obecnego stulecia. 
W 1992 r. badania radarem SIR-8  dały informację o lokalizacji potencjalnej zabudowy historycznej w północnym i południowo-wschodnim odcinku Rynku.
W 1996 r., w czasie badań pod kierownictwem Iwony Młodkowskiej-Przepiórowskiej, założono dwa wykopy sondażowe na osi wschód-zachód, wytyczone - jak się okazało - pomiędzy obiektami archeologicznymi.
Dopiero rok 2006 okazał się istotny dla dalszych prac  na Starym Rynku. Na jego płycie  zarysowało się wówczas zapadlisko, które spowodował obciążony samochód dostawczy, przypadkowo odsłaniając strop komory piwnicznej. To był początek kilku kolejnych sezonów badań wykopaliskowych prowadzonych przez Iwonę Młodkowską-Przepiórowską w latach 2007–2012. Badania archeologiczne objęły całą powierzchnię obecnego Rynku. Odkryto wówczas relikty kilku obiektów, m.in. piwnice Ratusza, wagę miejską, 4 zabytkowe studnie, relikty kramów. Na płycie Rynku znaleziono także ślady najstarszej zabudowy drewnianej.
W 2019 r. rozpoczęto w ramach projektu „Przebudowa i rozbudowa budynku Ratusza Starej Częstochowy wraz z zagospodarowaniem terenu” prace budowlane. W efekcie powstał kompleks obejmujący w części podziemnej rezerwat archeologiczno-architektoniczny, a w naziemnej kawiarnię. Kondygnacja podziemna ma też  przestrzeń wystawienniczą na prezentację odkryć archeologicznych dokonanych w trakcie badań wykopaliskowych na Starym Rynku.
Nowo powstały rezerwat mieści mury piwniczne budynku wykonane z łamanego kamienia wapiennego pochodzenia jurajskiego, zespolonego zaprawą wapienną wzmocnioną białkiem. Stanowią one podpiwniczenie budynku piętrowego, w układzie zbliżone są do prostokąta o długości ok. 17 m i szerokości ok. 12 m, usytuowanego na osi wschód-zachód. Łączna powierzchnia zabudowy na poziomie piwnic wynosi przeszło 200 m kw.
Iwona Młodkowska-Przepiórowska, prowadząca badania na Starym Rynku, po analizie zabytków ruchomych w powiązaniu z przebadanymi obiektami odkrytymi podczas badań wykopaliskowych na Starym Rynku, wysunęła hipotezę, że odkryte mury mogą być murami dawnego ratusza.
Brak jest przekazów historycznych mówiących o wyglądzie i wykorzystaniu pomieszczeń budynku Ratusza na Starym Rynku. Jedynym znanym do tej pory źródłem ikonograficznym jest sztych wykonany wg miedziorytu Jana Aleksandra Gorczyna „Oblężenie Jasnej Góry przez Szwedów w 1655 r.” z II połowy XVII w.
Nie do końca jest rozpoznana również data wzniesienia budynku. Jak sądzi Iwona Młodkowska-Przepiórowska,  wybudowano go prawdopodobnie dopiero po odnowieniu przywileju lokacyjnego wydanego przez Aleksandra Jagiellończyka w 1502 r. Z informacji lustratorów królewskich w latach 1564 i 1660 wiemy, że budowla miała murowane piwnice, w których prowadzono m.in. wyszynk, sprzedając piwo wrocławskie.
Ratusz oraz zabudowę Starego Miasta nieraz trawiły pożary. Jak wynika z przekazów historycznych, w 1809 r. Ratusz spłonął doszczętnie i już nigdy nie został odbudowany.
Miejsce wystawy stałej to dwie strefy – zachowane piwnice Starego Ratusza oraz część ekspozycyjna zaaranżowana wokół murów. Prezentuje ona zabytki archeologiczne pochodzące wyłącznie z badań prowadzonych w obrębie Starego Miasta, datowane w większości na okres funkcjonowania Ratusza, czyli od XVI do początku XIX w. Na wystawie po raz pierwszy pokazano zabytki odkryte w ostatnich latach na terenie Starego Miasta oraz wyniki najnowszych badań nad układem przestrzennym tej części dzisiejszej Częstochowy. Można tu zobaczyć blisko 350 różnorodnych obiektów, datowanych od pradziejów po wiek XX – zabytków pozyskanych na Starym Rynku, a także odkrytych podczas badań wykopaliskowych przy pobliskim zespole kościelno-klasztornym pw. św. Zygmunta oraz przy remoncie ul. Nadrzecznej, gdzie odkryto fundamenty kościoła pw. św. Barbary wraz z cmentarzem przykościelnym.
- Realizacja projektu na Starym Rynku odgrywa znaczącą rolę w poznawaniu dziedzictwa kulturowego naszego regionu poprzez bezpośredni kontakt z zabytkiem w miejscu jego odkrycia (prezentacja in situ) - podkreśla Magdalena Wieczorek-Szmal z Muzeum Częstochowskiego.

 

Page generated in 0.0163 seconds.